THİZİRİ TOUMİ
Dünyada araştırmacılar kuşakların iyiliği için çalışırlar. Her yerde kültür insanlarını, çok iyi işlenmiş bir metni bulmak için köşe bucak aramalarını sürdüren Kader Laalem’e ne kadar teşekkür etsek azdır. Bunların yanısıra Türkiye’den Metin Cengiz ve Fas’tan Bedevi kökenli, Facebook arkadaşı Abderahmane Bait gibi insanları bize tanıtıyor. Bu fırsattan yararlanarak Romen kadın yazar, arkadaşım Niculina Oprea Bucuresti’yi selamlıyorum.

KADER LAALEM
GÖNÜLLÜ YALNIZ ARAŞTIRMACILAR…
Tanımı: Bir şey arayan kişi. Çıkar gözetmeden, “karşılık almadan” kültürel, bilimsel düzlemde hazine arayanlar. (Archambault, Accardo & Laouisset)

Bereketli toprakta
Atalardan kalma Bedevi gelenekleri Adlis’ler(kültür) için benliklerindeki gücün yeryüzüne çıktığı süreğen ve sonsuz bir kaynaktır; “tutlayet el lejdud”u tanıtmaya can atan aynı kökenden her türlü insanı o geleneklerle ilişkiye sokar.
Bu konuda, görünür olanın ötesinde, tuareglerin eşlik ettiği bir araştırmacı ekip tarafından, sahradadaki dağ kütlesi hoggarda bulunmuş genellikle steatit bileziklerin (taş halkalar), büyük bir bölümü gömülü olan Bedevi kültür buzdağının yalnızca görünen küçük bir parçası olduğunu anımsatmak gerekmektedir.
Bu örnek yeniden ortaya çıkarılacak etmazgha kimliğinin, kısacası kültürünün zenginlikleriyle dolu toprakların enginliğini çok iyi göstermektedir. Çok çetin ve zor bir görev. İyi ki dünyanın her yerinde araştırmacılar bu konuda durmak bilmeden, bazıları da gönüllü olarak çalışıyorlar.
Bu fırsattan yararlanarak bize sürekli, bir yığın tarihi yer, eski insan ve kültür fotoğrafları (inazuren, imyura Yaf enaslit, eski köyler, gürgen kapılar, artigra…) getiren Abderahmane Bait’i anmak istiyorum. Keresteyi üretenin tasaft olduğunu unutmayalım. Tasaft, güçlü, babayiğit insanlar, demektir. Ait Mengulet’in şarkısında, “si tasaft id nu Yazar, matcci si targa u Yanim!”i duyarız.
Ayrıca, başka yerlerde de ülkelerini seven kültür insanları, doğa ve doğal ortam üzerine araştırmalar da içinde olmak üzere başka alanlarda araştırmalar yaparlar.
Türkiye doğumlu, şair, yayıncı ve denemeci Metin Cengiz’in çalışmaları da bu yöndedir. “Birçok gazetede ve yayınevinde yayın yönetmenliği ve editörlüğü yapmış Metin Cengiz, Pablo Neruda, Eugène Guillevic, Jacques Prévert, Jules Laforgue gibi şairlerin çeşitli yapıtlarını ve Çağdaş Fransız Şiiri Antolojisi’ni çevirerek anadili Türkçeye kazandırmıştır.” Anadilinde yazmakta ve çeviriler yapmakta, bütün bunları da sevgisi ve ilkesi gereği yapmaktadır. Son yayınlardan biri de 2000 yılında yayımlanmış Özgürlük Şiirleri’dir.
Abderrahmane Bait ve Metin Cengiz, tutlayt ensene’yi tanıtmaya çalışmak için neredeyse aynı inanca sahiptir. İncelikle dile getirilen ve söyleyeceklerini iletmek üzere belli bir izlek için seçilmiş sade bir çevre imgesiyle amaçlarına ulaşmayı başarmaktadırlar; bu amaç ölümsüzlüğü sürdürmek, şimdiki ve geçmiş zamanı geleceğe (gelecek kuşaklar için) yansıtmaktır. Yerine getirdikleri şey, uzaktakini görmek ve göstermek üzere bazen bir fotoğraf makinası ve dürbünle gerçekleştirilen kutsal bir görevdir!!
Sonuç oklarak Yahia Yanes şunları söylemekte haklıdır:
Tutlayt ik, agma !!
Tanmirt enouene !!!

Fransızcadan çeviri: Aytekin Karaçoban